مدرسه خوب برای دانش آموز

تربیت بدنی و علوم ورزشی و سایر زیر مجموعه‌های آن یکی از جذاب‌ترین و آشناترین علوم معاصر است. ورزش در تامین حفظ سلامت جسمی و روحی انسان بویژه جوانان و نوجوانان و نقش آن در شکوفایی استعدادها سبب شده است تا این علم جایگاه ویژه‌ای در جوامع مختلف بشری بیابد. آموزش و پرورش نیز در کنار دیگر نهادهای مرتبط با ورزش، جایگاه ویژه و سهم مهمی در مسیر تعالی و پیشرفت ورزش کشور برعهده دارد. یکی از راه‌های تعمیم و گسترش ورزش در جوامع و گسترش ورزش همگانی، برگزاری و اجرای مسابقات ورزشی است. مسابقه ورزشی عمل چندتن یا چندگروه برای پیشی گرفتن بر یکدیگر در امر ورزش می باشد. ورزش و تربیت بدنی در مدارس، در اولین گام خود سلامت، شادی و نشاط را برای دانش‌آموزان به ارمغان خواهد آورد. دانش‌آموزان به عنوان آینده‌سازان کشور بسیار نیازمند پرورش آمادگی جسمانی و توسعه سلامتی هستند. تربیت بدنی در مدارس با شناسایی نخبگان ورزشی دانش‌آموز می‌تواند سبب اعتلای ورزش قهرمانی و حرفه‌ای کشور شود. شناسایی و کشف استعدادهای دانش‌آموزان می‌تواند فضای ورزشی کشورمان را بیش از پیش شکوفا و پررونق سازد. بخش بزرگی از فعالیت‌های اوقات فراغت و فوق برنامه دانش‌آموزی را مسابقات ورزشی درون‌مدرسه‌ای و برون‌مدرسه‌ای تشکیل می دهند. المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای، برگزاری بازی‌ها و مسابقات مختلف ورزشی درون‌کلاسی، بین‌کلاسی و بین‌پایه ای در یک دوره زمانی مشخص از سال تحصیلی که با توجه به علائق دانش‌آموزان و امکانات مدرسه ، ویژگی‌ها و شرایط اقلیمی منطقه و مناسبت‌های خاص به مرحله اجرا گذاشته می‌شود. مسابقات برون‌مدرسه‌ای شامل مسابقات مدرسه‌قهرمان و کانون‌قهرمان است که طبق بخشنامه ارسالی از وزارت آموزش و پرورش و فدراسیون ورزشی دانش‌آموزی در بازده زمانی یک سال تحصیلی به ترتیب در سطح مدرسه، منطقه، شهرستان، استان، کشور و مسابقات بین المللی دانش‌آموزی برگزار می‌شود. در این طرح، به‌جای رقابت بین منتخب‌ها، رقابت بین دانش‌آموزان برتر در مسابقات انفرادی و مدارس برتر هر مرحله در مسابقات تیمی انجام می‌شود تا جایی که نهایتاً مدرسه یا دانش‌آموزی که به مقام قهرمانی کشور دست یابد ، به عنوان نماینده، در مسابقات بین المللی زیرنظر فدراسیون بین المللی ورزش مدارس ISF به رقابت می‌پردازد. توجه جدی و ریشه ای به مسابقات ورزشی دانش آموزان در سطوح مختلف ضمن ارتقای ورزش و تربیت بدنی در آموزش و پرورش زمینه مناسبی را برای پایگاه‌های قهرمانی فدراسیون‌های ورزشی نیز مهیا و ایجاد می‌نماید. اجرای مسابقات و رقابت‌های ورزشی، انگیزه، گرایش به انجام فعالیت‌های بدنی و کسب مهارت‌های ورزشی دانش‌آموزان را افزایش داده و چنانچه این رقابت‌ها در چارچوب و اصول مدون و براساس یک نظام تربیتی مشخص صورت گیرد، موجبات پرورش فکری و جسمی نسل‌های آینده را فراهم خواهد ساخت. در همین راستا طرح‌های مدرسه‌قهرمان و کانون‌قهرمان جهت ترغیب دانش‌آموزان به انجام فعالیت‌های ورزشی و شناخت استعدادهای سرشار دانش‌آموزان با تکیه بر مدیریت و رهبری مدرسه و مشارکت اولیای دانش آموزان طراحی و اجرا می‌شود. بسیاری از قهرمانان نخبه‌ی ورزشی ایران در رقابت‌های المپیک و جهانی در مدارس خود نیز ورزشکاران خوب و مدال‌آوری بودند، بطوریکه 85 درصد از قهرمانان‌ها در سنین نوجوانی در مدارس خود مقام‌هایی راکسب کرده بودند. عمده تحقیقات قبلی همچون امیری و همکاران(2015) بر روی مزایای طرح المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای بوده و تحقیق سازمان یافته‌ای بر روی مسابقات مدرسه‌قهرمان صورت نگرفته است. جهت دستیابی به اهداف تعیین شده در طرح مسابقات برون مدرسه‌ای با رویکرد مدرسه‌قهرمان نگاه همه جانبه و کارشناسانه می‌طلبد تا نتایج بهتر و شایسته‌تری بدست آید.

دانش‌آموزان در هر کشوری نقش و جایگاه ویژه‌ای در دستیابی به اهداف نظام آموزشی دارند، از این رو به عنوان رکن اساسی نظام آموزشی مطرح می شوند. بنابراین برای اینکه بتوانیم دانش‌اموزانی بارور و شکوفا از نظر آموزشی و تربیتی داشته باشیم، ضرورت توجه به این قشر بییش از پیش آشکار می‌شود . یکی از مسائلی که امروزه دانش‌آموزان و عملکرد آنان را تحت شعاع قرار داده است، احساس تعلق به مدرسه است . تعریف و توصیف احساس تعلق به مدرسه، نیازمند آگاهی در خصوص احساس تعلق اجتماعی است. اجتماعی بودن انسان امری طبیعی و تثبیت شده است و این مسئله از روی عادت نبوده، لذا برای شناخت ویژگی‌های او به بستر اجتماع مراجعه نمود. امنیت، شایستگی و پذیرش، از جمله نیازهایی اولیه و اساسی هر انان است که سعی دارد ان را در بستر خانواده و اجتماع برآورده نماید . مفهوم تعلق اجتماعی، بصورت یک مفهوم واحد به آن پرداخته نمی‌شود، زیرا دربرگیرنده‌ی مجموعه‌ای از رفتارها و احساساتی است که ناشیی از تربییت و پرورش انسان در کانون خانواده است. برای ارزیابی شخصیت و ویژگی‌های انسان نیاز به بررسی رفتارهای او در قبال دیگران و نقش او در اجتماع خواهد بود. نقش و تاثیر تعلق اجتماعی در زندگی افراد مشخص می‌شود، چنانچه اساس فررد نسبت بخود و دیگران را دربر می گیرد و جذابیت و بشاشیت او ناشی از تعلق اجتماعی است. مفهوم تعلق اجتماعی، قابل ارتقا و رشد است. با رشد و پرورش آن می توان مولفه‌های زیادی را نیز تحت تاثیر قرار داد، از جمله قدرت سازگاری با محیط، عضویت فعال در گروه-های اجتماعی، داشتن علاقه و صمیمیت در روابط اجتماعی، افزایش عزت نفس، افزایش آگاهی، افزایش مسئولیت پذیری، ارتیاط سازنده‌تر با دیگران، رفتار مبتنی بر طیب خاطر و...، که همگی سلامت روانی انسان را تحت تاثیر قرار می دهند. دانش‌آموزانی که مدرسه حضور دارند، درس می‌خوانند و از حقوق قانونی برخوردار هستند، ولی اگر تعلق خاطر به مدرسه نداشته باشند و خود را با این محیط بیگانه بدانند، در زمره‌ی تعاریف اجتماعی دانش‌آموزان جای نمی‌گیرند . در دیدگاه اجتماعی، دانش‌آموزان می‌بایست نسبت به مدرسه، معلمان، نظام آموزشی و زیرساخت‌های آن احساس تعلق داشته باشند و در جهت اعتلای آن کوشش نمایند. برای تبیین و تحقق این امر لازم است مسئولین ذی‌ربط در ارزیابی‌های خود نسبت به توسعه برنامه‌های رسمی و فوق برنامه‌‌های مدرسه، شاخص احساس تعلق به مدرسه و احساس مسئولیت و مشارکت اعضای مدرسه را نیز در نظر بگیرند. از جمله ویژگی‌هایی که برای داشتن احساس تعلق ازآن نام برده‌اند، می‌توان به ، تداوم داشتن، ثابت و پایدار ماندن و تعلق خاطر داشتن به جمع است. به عبارت روشن‌تر، برای داشتن یک زندگی توام با امنیت و آرامش، داشتن احساس تعلق به جمع ضروری است . محققان در تعریفی دیگر که از احساس تعلق به مدرسه داشته‌اند، به این موضوع اشاره کرده اند که هرگونه فعالیتی که از سوی دانش آموزان در راستای سازگار شدن با برنامه‌ها مدرسه و محیط آنجا انجام می‌دهد و به دنبال آن احساس وابستگی به دیگر اعضای مدرسه می‌کند، احساس تعلق به مدرسه نامیده می‌شود. این گونه رفتارها موجب کاهش اضطراب و استرس در دانش آموزان شده و همچنین احساس راحتی، خوب بودن را در پی دارد. از جمله عوامل مهم و تأثرگذار در حیطه‌ی احساس تعلق به مدرسه در دانش‌آموزان، داشتن مهارت تفکر است. لذا مهارت اندیشیدن، یکی از مهارت‌هایی است که در نظام آموزشی می‌بایست به دانش‌آموزان آموخته شود. برای این کار، معلم تلاش می‌کند مهارت تفکر و استدلال دانش‌آموزان را افزایش داده و مهارت حل مسئله را در آنان تقویت نماید، به طوری که دانش‌آموزان از مهارت‌هایی که آموخته اند در موقعیت‌های گوناگون زندگی بهره ببرند، زیرا زندگی دانش‌آموزان محدود به مدرسه نیستند و مهارت-ها را در خارج از مدرسه نیز به‌کار خواهند بست. به عبارتی دیگر به جای اینکه آموزش اندیشه‌ها محور فعالیت‌های مراکز آموزشی باشد، آموختن اندیشیدن باشد. این روش باعث می‌شود جریان تفکر در مدرسه و خارج از مدرسه امکان‌پذیر شود . درصورتی می‌توان منطقی فکر کرد و از پرداختن به افکار غیر منطقی اجتناب نمود که برداشت و استنباط فرد از وقایع زندگی صحیح باشد. تفکر منطقی عالی‌ترین سطح تفکر بوده و مختص انسان است، به میزان تناسب محتوای تفکر و واقعیت‌های بیرونی، نظم و انسجام خاصی در ذهن ایجاد می‌شود. حل مسئله، اساسی‌ترین ملاک برای تفکر منطقی است. افراد دارای تفکر منطقی، می‌توانند به آسانی مشکلات را حل کرده و از راه درست و منطقی وارد شوند. و چون مسایل و مشکلات در موقعیت‌های مختلف، متنوع است، تفکر منطقی نیز دارای سطوح مختلفی خواهد بود. واقع‌نگری، کل‌نگری، درک روابط بین پدیده‌ها، درک عمیق مسائل و... برخی از ویژگی‌های محتوایی تفکر منطقی به شمار می‌رود.

مفهوم امید در عرصه تحصیلی از مواردی است که در مطالعات آموزشی غالباً مورد بی‌توجهی قرار گرفته است ، در حالی که از نظر اسنایدر (1994) بنیان گذار نظریه امید، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی، ریشه در نظریه امید دارد . طبق نظریه اسنایدر، ایجاد امید نیازمند دو تفکر مسیر و تفکر عامل است. تفکر مسیر جز شناختی نظریه امید بوده که بیانگر ظرفیت و توان فرد برای خلق مسیر است و تفکر عامل جز انگیزشی امید است که فرد را برای استفاده از این مسیرها تحریک و ترغیب می‌کند. از دیدگاه وانگ و لیم (2009) امید، توانایی شخص برای هدف‌گذاری، تجسم مسیرهای لازم برای رسیدن به اهداف و داشتن انگیزه لازم جهت رسیدن به آن اهداف است. بنابراین امید تحصیلی مربوط به اهداف تحصیلی است که دانش‌آموز برای خویش برمی‌گزیند، به راه و مسیرهای دستیابی به این اهداف و همچنین عواملی که باعث می‌شوند تا دانش‌آموزان در این راه ثابت قدم بمانند، اشاره دارد . از عوامل مؤثر بر سلامت روان و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، حس تعلق به مدرسه است . در هرم نیازهای مازلو، حس تعلق یکی از نیازهای اساسی انسان است که بعد از نیازهای فیزیولوژیکی و امنیت قرار می‌گیرد. از آن جایی که دانش‌آموزان وقت زیادی را در مدرسه می‌گذرانند و فرصت زیادی برای تعامل با معلمان و دانش‌آموزان دارند، حس تعلق به مدرسه زمینه مناسبی را برای پیشرفت تحصیلی و بهزیستی روانشناختی دانش‌آموزان فراهم می‌کند . دانش‌آموزان در مدارسی که مدیریت و قوانین سهل‌گیرانه‌ای دارند حس تعلق بیشتری را تجربه کرده  و این حس، احساس راحتی، خوب بودن، سازگاری دانش‌آموزان را افزایش داده و سبب کاهش اضطراب آنان می‌شود . با توجه به این که نحوه‌ی تعامل دانش‌آموز با دیگران در امید به تحصیل و احساس تعلق به مدرسه نقش دارد باید به دنبال برنامه‌ریزی برای آموزش مهارت‌های ارتباطی بین فردی در دانش‌آموزان بود. مهارت‌های ارتباطی بین فردی بخشی از مهارت‌های زندگی هستند که به واسطه آن‌ها دانش‌آموز می‌تواند درگیر تعاملات بین فردی و فرآیند ارتباط در محیط آموزشی شود. روابط بین فردی برای برخی منبع لذت و پاداش است و برای افراد دارای مشکلات بین فردی، اغلب یکی از ناراحت کننده‌ترین عوامل استرس‌زا به شمار می‌رود که از عملکرد مناسب فرد در روابط اجتماعی جلوگیری می‌کند . اگر چه امید به تحصیل و احساس تعلق به مدرسه در تمام مقاطع تحصیلی مهم و ضروری است اما در طول دوران مدرسه‌ای اهمیت بیشتری می‌یابد . دانش‌آموزانی که امید به تحصیل و احساس تعلق کمتری به مدرسه دارند مشکلات رفتاری عاطفی و تحصیلی عدیده‌ای را تجربه می‌کنند. به همین دلیل لازم است که مدیران و معلمان مدارس در جهت رشد و ارتقای امید به تحصیل و احساس تعلق دانش‌آموزان به مدرسه برنامه‌ریزی‌های مناسبی را داشته باشند. در این راستا انتظار از مدارس این است که در کنار آموزش علوم، مهارت‌های ارتباطی بین فردی لازم برای زندگی روزمره را به دانش‌آموزان بیاموزند تا مانع از ترک تحصیل، شکست و بیشتر شدن مشکلات کودکان و خانواده‌های آن‌ها شوند. با در نظر گرفتن مؤثر بودن برنامه آموزش مهارت‌های ارتباطی بین فردی، و عدم وجود پژوهشی مشابه در ایران، پژوهش حاضر در پی آن است تا با انجام پژوهشی آزمایشی، اثربخشی برنامه آموزشی مهارت‌های ارتباطی بین فردی بر بهبود امید به تحصیل و احساس تعلق دانش‌آموزان به مدرسه را مورد مطالعه قرار دهد. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند راهنمایی برای مدیران و معلمان مدارس برای بهبود امید به تحصیل و احساس تعلق دانش‌آموزان به مدرسه باشد.

انسان موجودی اجتماعی و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است، به گونه‌ای که بسیاری از نیازهای متعالی و شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌هایش از طریق تعامل بین فردی و ارتباط اجتماعی ارضا شده و به فعل درمی‌آید. افزون بر این، رشد اجتماعی مهم‌ترین جنبه زندگی هر فرد است و به نوبه خود منجر به ارتقاء رشد هوشی و سایر جنبه‌های رشد فردی می‌شود. از این‌رو، کسانی که در حوزه‌های اجتماعی شکوفا شده‌اند، به سطحی از توانایی در روابط اجتماعی دست یافته‌اند که به راحتی می‌توانند با زندگی و مردم سازگار شوند . نهادهای مختلفی در زمینه پرورش مهارت‌های اجتماعی نقش دارند که یکی از مهم‌ترین این نهاد‌ها مدرسه است. مدرسه به عنوان یک پایگاه مهم آموزشی تأثیر غیر قابل انکاری در امر ترییت دانش‌آموزان دارد . در مدارس نیز عوامل گوناگونی در پرورش مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان تاثیر دارند، یکی از مهم‌ترین عوامل مرتبط با مدرسه، جو اجتماعی مدرسه یا جو سازمانی است . جو به عنوان بخشی از فرایندهای سازمانی کارکرد موفق سیستم‌ها را هدایت می‌کند، به طور منظم در مدرسه و هم‌چنین در کلاس درس وجود دارد و آن چیزهایی را که وانمود می‌کند تنها مربوط به ظاهر خارجی‌شان نیست، بلکه از آن بسیار عمیق‌تر است. جو کلاس درس یکی از اجزاء ساختار داخلی مدرسه است. جو کلاس درس به عنوان محیط یادگیری بعضی اوقات با اصطلاحاتی از قبیل اتمسفر ، محیط ، اکولوژی ، و محیط یا قلمرو اجتماعی بیان می‌شود و با ساختار ارزش‌ها و هنجار‌های خود می‌تواند جهت‌های معلمان و شاگردان را در رهبری موفقیت‌آمیز تدریس و یادگیری هدایت کند و اثربخشی مجموعه سازمانی مدرسه را افزایش دهد. در حقیقت، آن جزیی از یک مجموعه محیطی مدرسه است که بر پایه و اساس آن می‌توان به طور آشکار دید که معلمان، کارکنان، شاگردان، و دیگر پرسنل چگونه آن را احساس می‌کنند . به طور ساده‌تر مجموعه‌ای از خصوصیات داخلی سازمان که موجب تمایز مدارس از یکدیگر شده و در رفتار اعضای آن‌ها تأثیر دارد، جوسازمانی مدارس نامیده می‌شود. به عبارت دقیق‌تر جو مدرسه عبارت است از کیفیت نسبتاً پایدار محیط مدرسه که معلمان آن را تجربه کرده‌اند، بر رفتار آنان تأثیر گذاشته و مبتنی بر ادراک جمعی رفتار مدرسه است . مدرسه هم محیطی تحصیلی و هم اجتماعی است و مستلزم انطباق موفقیت‌آمیز دانش‌آموز در هر دو بعد تحصیلی و اجتماعی است. مدارس امروز نیاز به آموزش مهارت‌های اجتماعی را به دانش‌آموزان احساس می‌کنند در حالی که تعدادی از دانش‌آموزان به صورت طبیعی در مهارت‌های اجتماعی خوب و ماهر هستند، بسیاری از بچه‌ها نیاز به آموزش این مهارت‌ها دارند. مهارت‌های اجتماعی مجموعه‌ای از توانایی‌ها است که قدرت سازگاری، رفتار مثبت و خودکارآمدی را افزایش می‌دهد . در نتیجه شخص قادر می‌شود بدون این که به خود یا دیگران صدمه بزند مسئولیت‌های مربوط به نقش اجتماعی خود را بپذیرد و با چالش‌ها و مشکلات روزمره زندگی به شکل مؤثر رو به رو شود. کسب مهارت‌های اجتماعی با فرایند جامعه‌پذیری و یادگیری اجتماعی ارتباط دارد، و این دو، پیش زمینه مهارت‌های اجتماعی هستند و بدون اجتماعی شدن یادگیری مهارت‌های اجتماعی ممکن نیست. ماسن و همکاران (1990) معتقدند چهار عامل اساسی در اجتماعی شدن و کسب مهارت‌های اجتماعی تأثیر دارند که عبارتند از :(1)خانواده، (2) همسالان، (3) مدرسه(4) و تلویزیون . نظریه کرت لوین با هر‌‌گونه بحثی به جو یا فضای اجتماعی کلاس درس مرتبط می‌شود. لوین معتقد بود که برای درک رفتار انسان باید به کل موقعیتی که رفتار در آن اتفاق می‌افتد توجه کرد. اصطلاح کل موقعیت به معنای انسان و محیط اوست. لوین اضافه می‌کند که ضرورتاً موقعیت، متشکل از عوامل و عناصر عینی و ملموس محیطی نیست، بلکه درک و برداشت خود فرد از آن موقعیت نیز تعیین کننده است و باید مورد توجه قرار گیرد . بلوم معتقد است که شرایط، نیروها و محرک‌های خارجی (اعم از فیزیکی، اجتماعی، ذهنی) جو را به وجود می‌آورد و درونی‌ترین کنش، واکنش‌های اجتماعی از یک سو و نیروهای فرهنگی و سازمانی دوردست از سوی دیگر، می‌توانند جو روانی- اجتماعی کلاس را متأثر سازند . در واقع عوامل روانی اجتماعی حاکم بر کلاس درس، نقش مهمی‌در حل مشکلات مانند ترک تحصیل، غیبت از کلاس، اندوه و افسردگی دانش‌آموزان، برخورد و تنش‌های بین کلاسی، وظیفه‌گرایی و رقابت یا رفاقت کلاسی، به عهده دارند. با وجود این، کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های اجتماعی در سازگاری و انطباق با رفتارهای گروهی در مدرسه مشکل دارند که این ناتوانی‌ها بر سازگاری با مدرسه و یادگیری و پیشرفت این دانش‌آموزان تأثیر منفی دارند . فاتحی‌زاده و فتحی (1380) در پژوهش خود با عنوان بررسی عملکرد مدرسه در ایجاد و پرورش مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی به این نتیجه رسیدند که مدرسه و برنامه درسی نقش مؤثری در ایجاد و پرورش مهارت‌های اجتماعی دارند. بنابر گفته کانتر و همکاران، جو مطلوب حاکم بر کلاس درس عبارت است از مشارکت دانش‌آموزان در کلاس درس(در امور تدریس، یادگیری، برنامه‌ریزی و غیره . محیط‌های کلاس درس و مدرسه بر پیشرفت و نگرش دانش‌آموزان تأثیر به سزایی دارند، به گونه‌ای که تفاوت عملکرد دو گروه از دانش‌آموزان با عملکرد تحصیلی بالا و پایین به نوعی به تفاوت ادراکشان از محیط یادگیری مربوط است که به جهت‌دهی معنی‌دار به یادگیری منجر می‌شود

 کیفیت مدارس و عوامل مؤثر بر محبوبیت آن مسألهای بسیار مهم است که مرکز توجه متخصصان تعلیم وتربیت بوده است. این عوامل شامل: محیط مدرسه و خدمات مدرسه، معلمان، مدیران، برنامه آموزشی ، دانش آموز، قوانین و مقررات مدرسه، جو مدرسه، فرهنگ مدرسه، انتظارات جامعه از مدرسه نیروی انسانی متخصص و متعهد، مدیریت آموزشی قوی، ویژگیهای فراگیران، فرایندهای یادگیری و یاددهی همچنین کیفیت معماری در محیط های یادگیری می شود.  محققان به پیچیدگی ارتباط بین شکل و خواص فیزیکی مدارس و آموزش و یادگیری را پی برده اند. در واقع فضای ظاهری خوب و کافی، تجهیزات و میز صندلی مناسب، محیط تمیز و منظم، باعث احساس خوب دانش آموزان شده و در نتیجه در آموزش و یادگیری تأثیرگذار است بیساری از عوامل محبوبیت مدرسه می توانند بر کیفیت فرآیند یاددهی و یادگیری نقش آفرینی کنند . تردیدی نیست وقتی یک مدرسه مشهور و محبوب می شمو که از امکانات آموزشی و توان مدیریتی بالا و معلمان خبره ای داشته باشد و این آمر نقش تأثیرگذاری بر کیفیت آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان دارد. با توجه به الگوهای رفتاری کودکان در محیط‌های آموزشی می‌توان فضاهای آموزشی و ورزشی مدارس را طوری طراحی کرد که باعث جذابیت و لذت‌بخش بودن محیط مدرسه برای دانش‌آموزان باشد و همین امر نقش عمده‌ای در افزایش یادگیری دانش‌آموزان دارد. در نظام آموزشی تجهیزات و وسایل کمک آموزشی به‌عنوان ابزاری برای سهولت در امر تدریس و یادگیری به کار می‌روند، زیرا آموزش تئوری و عملی را با هم ترکیب کرده و باعث یادگیری و تنوع در کلاس درس می‌شوند. بنابراین استفاده از تجهیزات و وسایل کمک آموزشی می‌تواند تجارب عینی و واقعی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد، دستیابی به نتایج فوری از آموزش را ممکن و اثر یادگیری را دائمی کند. فرآیند یاددهی -یادگیری به تغییری اطلاق می‌شود که بتوان آن را سنجیده و مشاهده کرد. اگر نتوان یاددهی -یادگیری را مشاهده کرد و سنجید، آموزش با دشواری روبه‌رو می‌شود.شعار آموزشی جدید در کنفرانس جهانی آموزش برای همه،‌ تأکید بر فرآیند یاددهی -یادگیری است. این شعار حقانیت یادگیرندگان و حقانیت معلمان را مدنظر دارد. با نگاهی اجمالی به نحوه یاددهی - یادگیری در مدارس در می یابیم که گفتن، شنیدن و حفظ کردن، ارکان فعالیت های یاددهی - یادگیری را تشکیل می دهد. این مؤلفه ها با نام های مختلف از سوی صاحب نظران تعبیر شده است. رویکرد بانکی، رویکرد نتیجه محوری،پاسخ محور، معلم محور، غیر فعال و ... . در رویکرد حافظه محور، مطالب یک طرفه از سوی معلم به دانش آموزان ارائه می شود، غافل از این که این شیوه، خود، مانع یادگیری و خلاقیت است. همان طور که پیاژه گفته است، آموزش مانع خلاقیت است. باکمی تأمل در می یابیم که یادگیری به شیوه یاد شده، خلاف فطرت دانش آموزان در فرایند یاددهی - یادگیری است، چرا که دانش آموزان دوست دارند علاوه بر شنیدن، مشاهده ، لمس، سوال و جستجو کنند و تفکر، کاوشگری، آزمایش و پژوهش داشته باشند و به نوعی تفسیر و قضاوت کنند. به عبارت دیگر، باید در فرایند تدریس فرصتی ایجاد شود تا دانش آموزان نحوه یادگیری را تمرین کنند و روش یادگیری را یاد بگیرند. این نوع یادگیری با نظریه فراشناخت در ارتباط است. آگاهی، کنترل و هدایت سازمان شناختی خود را فراشناخت می گویند. خود آغازگری، خود رهبری، خود تنظیمی، خودانگیزی، خود یادگیری، خود اندیشی، خود باوری، اعتماد به نفس، خود ارزیابی، تفکر انتقادی، تفکر خلاق، نقطه عطف نگرش یادگیری بر اساس نظریه فراشناخت است و کشف خود، در درون، درباره مطالبی که یاد می گیریم و تجربه و به کار بستن آموخته ها در زندگی، از جمله اصول نظریه فراشناخت هستند. اهمیت این موضوع به قدری است که یکی از عوامل اصلی در محبوب بودن یک مدرسه است مدارسی که بتوانند این مقوله را به درستی اجرا نمایند از نظر والدین و دانش آموزان در اولویت اول قرار دارند.